Zakwalifikowanie utworu jako pracowniczego nie wymaga, aby na pracowniku ciążył wyraźnie wyartykułowany (w umowie o pracę czy też w innych aktach stanowiących źródło prawa pracy, np. opisie stanowiska pracy) obowiązek tworzenia spornego utworu bądź kategorii spornych utworów, a nawet aby pracownik był wyraźnie zobowiązany do działalności twórczej. Istotne jest stwierdzenie, czy czynności, w wyniku których powstał utwór, mieściły się w zakresie obowiązków pracowniczych (tak też T. Targosz, Prawa pracodawcy..., s. 1294; zob. też np. wyrok SA w Poznaniu z dnia 11 lipca 2013 r., I ACa 600/13), aby ich zaniechanie uzasadniało postawienie zarzutu naruszenia obowiązków pracowniczych (tzw. test polecenia – J. Barta, Artystyczna twórczość pracownicza a prawo autorskie, Kraków 1988, s. 61; zob. wyrok SA w Warszawie z dnia 12 listopada 2008 r., I ACa 227/08, LEX nr 516549; zob. też wyrok SA w Gdańsku z dnia 8 listopada 2012 r., I ACa 602/12, LEX nr 1236095). Trudności z prawidłową kwalifikacją mogą powstać w szczególności w przypadku, gdy utwór pracowniczy jest związany z zawodowymi kwalifikacjami zatrudnionej osoby, mimo że obowiązek jego stworzenia nie wynika expressis verbis z postanowień umowy o pracę (np. stworzenie z własnej inicjatywy programu komputerowego przez informatyka zatrudnionego na stanowisku programisty, zob. też wyrok SN z dnia 26 czerwca 1998 r., I PKN 196/98, OSP 1999, z. 11, poz. 207). Takie sytuacje wymagają wnikliwej analizy już nie tylko tego, czy pracownik był zobowiązany do aktywności, w wyniku której powstał sporny utwór, lecz czy przedmiotowe dzieło było objęte zakresem obowiązków pracowniczych. Niewątpliwie nie są objęte przepisem utwory powstałe jedynie „przy okazji” wykonywania umowy o pracę („o pracowniczym charakterze utworu nie może decydować tylko jakikolwiek związek łączący powstanie utworu ze stosunkiem pracy, lecz niezbędne jest to, aby stworzenie utworu stanowiło wynik zobowiązania pracownika do wykonywania pracy, obejmującej obowiązek twórczości w rozumieniu prawa autorskiego” – wyrok SA w Łodzi z dnia 1 czerwca 2010 r., I ACa 82/10, niepubl.) czy też utwory powstałe w wyniku udzielenia polecenia służbowego wykraczającego poza ustalony zakres obowiązków pracowniczych (2)(D. Flisak [w:] M. Bukowski, Z. Okoń, P. Podrecki, J. Raglewski, S. Stanisławska-Kloc, T. Targosz, D. Flisak, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Warszawa 2015, art. 12.).
Reasumując w sytuacji w której stworzymy dzieło i nie zostanie ono uznane a utwór pracowniczy czyli gdy nie będziemy zobowiązani do aktywności w tym zakresie w ramach stosunku pracy tj. nie będzie ono objęte obowiązkami pracowniczymi, to co do zasady autorskie prawa majątkowe nie będą przysługiwały pracodawcy, chyba że co innego wynika z ustaleń między pracownikiem a pracodawcą.
Źródło:
- ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U.2017.880 t.j. ) – dalej „u.p.a.p.p.”;
- D. Flisak [w:] M. Bukowski, Z. Okoń, P. Podrecki, J. Raglewski, S. Stanisławska-Kloc, T. Targosz, D. Flisak, Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, Warszawa 2015, art. 12.
