SŁOWNICZEK

W niniejszym dziale znajdziesz przydatne pojęcia i definicje z zakresu prawa własności intelektualnej i nowych technologii.

 
 

ANTOLOGIA (z greckiego anthos)

Pojedyncza publikacja albo seria wydawnicza wydana drukiem lub cykl audycji radiowych bądź kolekcja nagrań płytowych itp. - będąca wyborem dzieł lub ich fragmentów, jednego lub wielu autorów, dokonana według określonych zasad, opatrzona tytułem - (źródło definicji Wikipedia)

Sąd Apelacyjny w Warszawie w swoim orzeczeniu z dnia 14 marca 2006 r. (VI ACa 1012/2005, OSA 2007, nr 12, poz.36, s.56) stwierdza, że: zamieszczenie cytatu w antologii zgodnie z definicją pojęcia antologia jest dopuszczalne w ramach dozwolonego użytku tylko w celach dydaktycznych i naukowych.

AUTORSKIE PRAWA OSOBISTE

Są bezterminowe czyli ich czas trwania jest nieograniczony i są w sposób trwały związane z twórcą czyli nie można ich zbyć.

Zgodnie z art. 16 upaipp, zawiera on otwarty katalog uprawnień chroniących więź twórcy z utworem,dziełem. Najważniejsze uprawnienia to:

  • autorstwo utworu,
  • oznaczenie utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo udostępnienie go anonimowo,
  • nienaruszalność treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,
  • decydowanie o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,
  • nadzór nad sposobem korzystania z utworu.

AUTORSKIE PRAWA MAJĄTKOWE

To cywilne prawo podmiotowe o charakterze bezwzględnym. Jak wskazuje E.Traple - treść tego prawa to wyłączne, skuteczne erga omnes prawo decydowania o każdej formie korzystania z utworu.

BAZY DANYCH

Zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym środkami elektronicznymi.

COPYLEFT

Rodzaj systemu licencjonowania praw autorskich, zezwalający na modyfikację pracy i jej dalszą redystrybucję na identycznych warunkach, zawiera często cztery wolności czyli dostęp, rozpowszechnianie, adaptacja rozpowszechnianie adaptacji.

COPYRIGHT TROLLING

Wezwanie do zapłaty za naruszenie praw autorskich w Internecie.

DOZWOLONY UŻYTEK OSOBISTY

Wynika z art. 23 upaipp umożliwiając każdej osobie fizycznej korzystanie z już rozopowszechnionego utworu w zakresie własnego użytku osobistego, przy czym zakres ten obejmuje krąg osób pozostających w związku osobistym w szczególności pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku towarzyskiego.

DROIT DE SUITE

Majątkowe prawo autorskie wynikające z art. 19 upaipp. Nadaje ono niezbywalne uprawnienie do partycypowania w określonym procencie przez twórcę i jego spadkobierców w dochodach związanych z zawodową odsprzedażą przede wszystkim oryginałów utworów plastycznych, fotograficznych oraz rękopisów utworów literackich i muzycznych

DZIEŁO OSIEROCONE (orphan works)

To utwory, co do których osoba zamierzająca z nich korzystać nie może ustalić podmiotu praw majątkowych. W takim przypadku użytkownik ma możliwość wyboru ablo rezynację z zamiaru korzystania z utworu, albo świadome naruszanie prawa autorskiego.

GHOSTWRITING

Czyli przygotowywanie za wynagrodzeniem dzieł, utworów przez osoby, które następnie godzą się na publikację swych dzieł pod nazwiskiem innych osób.

Często w tym zakresie są zawierane umowy, które na ogół są nieważne, a dzieła rozpowszechniane na ich podstawie należy traktować jako naruszające prawo do autorstwa.

Przy tej okazji należy pamiętać o wyjątkach od powyższego twierdzenia, które ze względu na długotrwałą praktykę w tej mierze są codziennością w środowisku polityków a dotyczą przygotowywanych "mów".

KNOW - HOW

Poufne informacje o charakterze technicznym, technologicznym, handlowym lub organizacyjnym, mające znaczenie dla działalności gospodarczej.

LICENCJA OPEN SOURCE

Kategoria zbiorcza obejmująca różne postacie umów dotyczących programów komputerowych, charakteryzująca się udostępnianiem programu także w wersji źródłowej, połączone z upoważnieniem do wprowadzania zmian do programu i dalszego rozpowszechniania na podstawie tej licencji

LICENCJA CREATIVE COMMONS

Najszersza licencja upoważniająca do dowolnego eksploatowania dzieła pod warunkiem poszanowania prawa do autorstwa.

PATENT

Prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas (20 lat), w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy) na terytorium danego państwa (np. Rzeczypospolitej Polskiej art. 63 ust.1 pwp) lub państw, przyznane przez kompetentny organ państwowy (Urząd Patentowy RP), regionalny (Europejski Urząd Patentowy) lub międzynarodowy (Biuro Międzynarodowe Światowej Organizacji Własności Intelektualnej WIPO - IB WIPO).

PIRACTWO

W dzisiejszych czasach uznawane jest najczęściej jako wytwarzanie, rozpowszechnianie produktów z naruszeniem prawa własności intelektualnej tj. prawa autorskiego, praw pokrewnych, patentu, znaku towarowego oraz wzoru użytkowego.

PLAGIAT

Obecnie coraz częściej dostrzegane jest zjawisko naruszania praw autorskich. Problem ten można dostrzec na wielu uczelniach wyższych, w przypadku powstających tam prac dyplomowych, pisanych przez studentów. Postęp techniki oraz Internet ułatwia w pewnej mierze popełnianie plagiatów. Internet daje użytkownikowi poczucie anonimowości.Oferuje olbrzymie ilości materiałów i informacji, które mogą zostać szybko i bez wysiłku przeniesione na własny komputer i dowolnie zmieniane.

Problem plagiatowania nie dotyczy jednak tylko samych studentów, jego zakres jest znacznie szerszy. Wielu absolwentów składa skargi, w których wskazuje na przypadki przywłaszczania przez promotorów i naukowych opiekunów, autorstwa wyników badań naukowych, jak również całych rozdziałów ich prac dyplomowych. Warto więc zainteresować się tą patologią, która w ewidentny sposób obniża jakość polskiej edukacji.

Poruszając temat plagiatu trzeba zaznaczyć, iż takie określenia jak „plagiat” (pochodzi od łacińskiego plagiarius – ten który kradnie cudzych niewolników; ewentualnie od greckiego plagios – łotr, oszust, oszustwo) „plagiat jawny” , „plagiat ukryty” oraz „autoplagiat” nie są jednoznacznie zdefiniowane, nie posiadają też swoich ustawowych definicji.

  1. Plagiat - jest na ogół rozumiany jako przywłaszczenie autorstwa cudzego utworu, odkrycia, pomysłu, wyniku naukowego, wynalazku lub innego osiągnięcia intelektualnego.
  2. Plagiat jawny - jest to świadome fałszywe oznaczania autorstwa albo całości bądź elementów utworu chronionych prawem autorskim warunkach naruszenia dóbr osobistych z art. 23 k.c.
  3. Plagiat ukryty – jest to powtórzenie w mniej lub bardziej zmienionej formie istoty cudzego utworu. Odnosi się to nie tylko do dosłownych zapożyczeń ale także na odwzorowaniu danego utworu przy użyciu synonimów, oddających dokładnie to samo znaczenie jak również konstrukcję myślową Ten przypadek niewątpliwie jest trudniejszy do wykrycia oraz oceny z punktu widzenia przepisów prawa.
  4. Plagiat odwrócony - jest rozumiany jako fałszywe przypisanie innej osobie autorstwa utworu, dzieła lub poglądu. Takie działanie nie stanowi naruszenia prawa autorskiego, ale może naruszać dobra osobiste z art.23 i 24 k.c.
  5. Autoplagiat - jest to powtórzenie wcześniejszych utworów lub ich części tego samego twórcy w nowym dziele.

Nie każde naruszenie prawa do autorstwa jest równoznaczne z plagiatem, to znaczy świadomym, zamierzonym przypisaniem sobie autorstwa cudzego dobra intelektualnego. Zdarza się, iż wynika ono z działań niezawinionych lub dokonywanych z winy nieumyślnej. Różnorodność sytuacji może więc wpływać na odpowiedzialność karną, cywilną i administracyjną, jak również na etyczne oceny postępowania.

POLA EKSPLOATACJI

Określają sposób korzystania z utworu. Przede wszystkim otwarty katalog pól eksploatacji zawiera art. 50 upaipp zaliczając do nich:

  1. utrwalanie i zwielokrotnianie utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  2. obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
  3. rozpowszechnianie utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym.

PRAWO CYTATU

Każdy cytat jako ograniczenie praw autorskich twórcy musi spełniać określone przez prawo warunki. Musi być rozpoznawalny tzn. czytelnik musi rozróżniać cytowane fragmenty od słów autora, ponieważ brak odróżnienia cytatu od reszty tekstu stanowić będzie naruszenie praw autorskich. Cytat musi być wyraźnie oznaczony co do autorstwa i źródła, i to w każdym przypadku, w którym się pojawia. Nie wystarczy samo ogólne odwołanie się do autorów lub dzieł w końcowym zestawieniu bibliografii lub źródeł. Brak wyraźnego oznaczenia cytatu stanowić będzie naruszenie praw autorskich. Zamieszczenie cytatu musi być uzasadnione celem – ma służyć wyjaśnianiu lub nauczaniu, krytycznej analizie lub prawom gatunku twórczości. Cytat pełni funkcję pomocniczą – ma służyć uzupełnieniu i wzbogaceniu dzieła, nie może go natomiast zastępować, ani tworzyć jego zasadniczej konstrukcji. Tworzone dzieło ma być samoistne, nie może polegać na przytoczeniu cudzej twórczości, ewentualnie jedynie z własnym, krótkim komentarzem. Nie może być również serią cytatów, nawet gdyby to były cytaty z różnych dzieł i autorów. Cytaty w samoistnym dziele powinny mieć rolę podrzędną. Nadmierne, zbyt obszerne i nieuzasadnione korzystanie z cytatów również stanowi naruszenie praw autorskich.

Nie jest jednoznacznie określona dopuszczalna wielkość cytatu. Musi on jednak pozostawać w takiej relacji do całości dzieła, aby przy realizowanych przez cytat celach zachowana była pomocnicza rola cytatu. Zgodnie z wyrokiem Sądu Najwyższego z 24 listopada 2004 r., I CK 232/04, OSNC 2005, nr 11, poz. 195.cytowany urywek lub nawet cały drobny utwór musi pozostawać w takiej proporcji do wkładu własnej twórczości, aby nie było wątpliwości co do tego, że powstało własne, samoistne dzieło.

Zgodnie z art. 34 UPAiPP:

Można korzystać z utworów w granicach dozwolonego użytku pod warunkiem wymienienia imienia i nazwiska twórcy oraz źródła. Podanie twórcy i źródła powinno uwzględniać istniejące możliwości. Twórcy nie przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że ustawa stanowi inaczej.

PRZEDRUK

Wykorzystywanie w mediach cudzych treści na podstawie art. 25 upaipp. Pozwala on prasie, radiu i telewizji eksploatować bez potrzeby uzyskiwania zgody uprawnionego podmiotu, już rozpowszechnione np. sprawozdania o aktualnych wydarzeniach, aktualne wypowiedzi i fotografie reporterskie.

ROYALTY FREE (CZYLI WOLNE OD TANTIEM)

Zgodnie z definicją zawartą w Wikipedii to model licencjonowania różnych form własności intelektualnej, takich jak patenty, znaki towarowe, prawa autorskie, który polega na tym, że licencjobiorca płaci jednorazową opłatę licencjodawcy po czym zyskuje prawo do wielokrotnego, dowolnego użycia własności intelektualnej, bez konieczności wnoszenia kolejnych opłat.

SIMULCASTING (SIMULTANEOUS STREAMING)

Oznacza równoległe nadawanie i publiczne udostępnianie w Internecie

SIMULCASTING CUDZY

To reemisja w rozumieniu prawa autorskiego. Oznacza nadawanie w Internecie przez inny podmiot niż udostępniający pierwotne program/audycję, drogą przejmowania tego programu audycji w całości i bez zmian oraz równoczesnego i integralnego jego przekazywania do powszechnego odbioru.

TOPOGRAFIA UKŁADÓW SCALONYCH

Rozwiązanie polegające na przestrzennym, wyrażonym w dowolny sposób rozplanowaniu elementów, z których co najmniej jeden jest elementem aktywnym oraz wszystkich lub części połączeń układu scalonego. Układem scalonym jest natomiast jedno- lub wielowarstwowy wytwór przestrzenny, utworzony z elementów materiału półprzewodnikowego tworzącego ciągłą warstwę, ich wzajemnych połączeń przewodzących i obszarów izolujących, nierozdzielnie ze sobą sprzężonych, w celu spełnienia funkcji elektronicznych.

TWÓRCA

Osoba, która stworzyła utwór. Istnieje domniemanie, że twórcą jest osoba, której nazwisko jest uwidocznione na egzemplarzu utworu.

UTWÓR

Zgodnie z prawem autorskim, za utwór należy przyjąć każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia.

Utwór powinien spełniać trzy cech stanowić rezultat pracy człowieka (twórcy), stanowić przejaw działalności twórczej oraz mieć indywidualny charakter.

Przejaw oznacza każdy uzewnętrzniony rezultat działania. Utwór powinien stanowić rezultat działalności o charakterze kreacyjnym i stanowić subiektywnie nowy wytwór intelektu.

Wg A. Trollera indywidualność, oryginalność utworu przejawia się poprzez wywołanie niepowtarzalności osobowości twórcy oraz osiągnięcie charakteru statystycznie jednorazowego, niepowtarzalnego. Przede wszystkim chodzi tu o sprawdzenie czy takie dzieło mogło powstać wcześniej oraz czy jest statystycznie prawdopodobne wytworzenie go w przyszłości przez inną osobę?

Przydatne orzeczenia do ustalenia czy mamy do czynienia z ochroną autorsko prawną.

  1. "wszelkie dzieło piśmiennictwa będące wypływem indywidualnej twórczości, bez względu na jej zakres i wartość " - SN z 8 listopada 1932 r. OSN 1933,nr 1, poz. 7;
  2. "każdy przejaw działalności duchowej noszący cechę osobistej działalności, każdy oryginalna myśl ludzka ujęta konkretnie w samodzielną formę" - SN z 23 czerwca 1936 r., I K 336/36;
  3. "każde dzieło (...) byle tylko, przynajmniej pod względem formy, wykazywało pewne elementy twórcze, choćby minimalne" - SN z 31 marca 1953 r. II C 834/52.

Należy wyróżnić utwory samoistne i niesamoistne

Utwory samoistne to takie, które nie zawierają elementów twórczych przejętych z innych utworów. Należą do nich utwory w pełni samoistne oraz utwory inspirowane

Utwory niesamoistne to opracowania, zbiory utworów, utwory zbiorowe oraz inne utwory które zawierają elementy twórcze przejęte z cudzych utworów.

WZÓR PRZEMYSŁOWY

Nowa i posiadająca indywidualny charakter postaci wytworu lub jego części, która została mu nadana w szczególności przez cechy linii, konturów, kształtów, kolorystykę, strukturę lub materiał wytworu oraz przez jego ornamentację.

WZÓR UŻYTKOWY

Zgodnie z art. 94 ust. 1 ppw to nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.

WEBCASTING

Polega na rozpowszechnianiu w Internecie programów w całości w systemie tzw. usługi linearnej, czyli takiej przy której użytkownik nie decyduje o czasie w jakim oznaczone audycje są udostępniane.

WEBCASTING NEAR-ON-DEMAND

Oznacza wielokrotne transmitowanie w jednym strumieniu cyfrowym tego samego programu w oznaczonych odstępach czasowych co pozwana abonentom na wybranie pory oglądania danego fragmentu programu lub audycji.

ZNAK TOWAROWY

Oznaczenie przedstawiane np. w sposób graficzny (w szczególności wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna, forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania, a także melodia lub inny sygnał dźwiękowy) jeżeli oznaczenie takie nadaje się do odróżnienia w obrocie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa.

Używane symbole:

® – oznacza, że znak towarowy, przy którym widnieje dany symbol jest zarejestrowany.
© – (copyright) wszystkie prawa zastrzeżone w tym autorskie prawa osobiste i majątkowe, dozwolony użytek, royalty free oraz domena publiczna.
TM – oznaczenie znaku towarowego.
SM – oznaczenie znaku usługowego.

Symbole TM i SM pochodzą z rynku amerykańskiego. Nie informują one jednak czy znak został zarejestrowany